Atatürk: Yarın Cumhuriyet'i ilan edeceğiz

Follow @dusuncemektebi2

Atatürk: Yarın Cumhuriyet'i ilan edeceğiz

28 Ekim 1923'te, Mustafa Kemal Atatürk, 'Yarın Cumhuriyet'i ilan edeceğiz' diyerek Cumhuriyet'i ilan etti. Peki bu sürece nasıl gelindi?

Mustafa Kemal Sofya’da askerî ateÅŸedir. Bulgar operasının galasına davetlidir. Operadan sonra Mustafa Kemal’i uyku tutmaz ve Åžakir Bey’i uyandırır: “Kim ne derse desin, ÅŸimdi Balkan SavaÅŸ’ında yenilgiye uÄŸramamızın sebebini daha iyi anlıyorum. Ben bu adamları çoban bilirdim. Oysa operaları bile var... Bir operaya kavuÅŸacağımız günü görebilecek miyim?” der.

1919 Mayıs'ında, Samsun'a çıkan Mustafa Kemal Atatürk, “Bu durum karşısında bir tek karar vardı: O da ulus egemenliÄŸine dayalı, tam bağımsız yeni bir Türk devleti kurmak” cevabını verir. Millî mücadele parolasını da “Ya istiklâl, ya ölüm!” olarak belirtir. Amasya Genelgesi’nde öncelikle ülkenin ve Ä°stanbul hükümetinin durumunu tespit eder. Yapılması gerekeni de “Ulusun bağımsızlığını, yine ulusun azim ve kararı kurtaracaktır” sözleri ile özetler. Yani ulus iradesine dayanan kararlılıkla bağımsızlığımıza kavuÅŸacağımızı belirtir.

Erzurum Kongresi'nde: Ä°stanbul hükümeti bağımsızlığı koruyamazsa, bir hükümet kurulacaktır. Ä°rade-i milliye esastır! Benzer ÅŸekilde, Sivas Kongresi’nde Erzurum’da alınan kararlar tekrar edilir. “Ulus temsilcilerinin oluÅŸturacağı Meclis-i Mebusan’ın denetiminde vatan ve millet ile ilgili kararların alınacağı, Ä°stanbul Hükûmeti baskı karşısında ülke bütünlüğünü koruyamazsa geçici hükümetin kurulacağı” kararı alınır.

 

Ä°ngilizler: Türkiye, Cumhuriyet' doÄŸru gidiyor. Ä°ngiliz Amirali Robeck, 17 Eylül 1919’da Dış Ä°ÅŸleri Bakanı Lord Curzon’a gönderdiÄŸi raporda “Anadolu’da Mustafa Kemal baÅŸkanlığında Cumhuriyete doÄŸru gidilmemektedir” diyerek öngörüsünü belirtir.1921 Anayasası: Egemenlik kayıtsız, ÅŸartsız ulusundur. Anayasada belirtilen hükümler, adım adım gelen Cumhuriyet'i ifade ediyordu. Yürütme gücü, halkın seçtiÄŸi ekillerden oluÅŸan Meclis'teydi.1 Kasım 1922 saltanatın kaldırılışı: 'Türk milleti saltanatı fiilen kendi eline almıştır' “Türk milleti, hakimiyet ve saltanatı fiilen kendi eline almıştır. Bu bir oldu bittidir. Söz konusu olan millete saltanatını, hakimiyetini bırakacak mıyız? Mesele zaten oldu bitti haline gelmiÅŸ olan bir gerçeÄŸi kanunla ifadeden ibarettir. Bu mutlaka olacaktır... Aksi takdirde... bazı kafalar kesilecektir.”  

 

 

6 Ekim 1923: Ordu İstanbul'da. Lozan, Hükümet tarafından onaylanınca ordu 6 Ekim'de İstanbul'a girdi. Bir hafta sonra, Ankara başkent ilan edildi.

BaÅŸbakan Ali Fethi Okyar, 27 Ekim'de istifasını sunar. Vekiller, Mustafa Kemal'den yardım talep eder.Artık genç devletin baÅŸkenti Ankara’dır.1921 Anayasası’na göre TBMM, baÅŸbakan ve bakanları ayrı ayrı seçer ve görevlendirir.Fethi Bey, hem baÅŸbakan hem de iç iÅŸleri bakanıdır. Ä°ÅŸlerinin çokluÄŸu gerekçesi ile iç iÅŸleri bakanlığından ayrılır. İç iÅŸleri bakanının mecliste seçilmesi sorun olur. BaÅŸbakan 27 Ekim 1923’te istifasını verir. Meclis hükümet üyelerini seçemez. Milletvekilleri Mustafa Kemal’den yeni hükümetin kurulması konusuna yardım etmesi talebinde bulunurlar.

28 Ekim: Mustafa Kemal Ä°smet PaÅŸa, Fethi Bey, Kazım PaÅŸa (Özalp), Kemalettin PaÅŸa ve Halit PaÅŸa’yı Çankaya’ya davet eder. Toplantıda ükümet sorunu tartışılır.

 

Atatürk 28 Ekim akÅŸamı ÅŸu sözleri sarfeder:'Yarın Cumhuriyeti ilan edeceÄŸiz!' Ä°smet PaÅŸa, Anayasa deÄŸiÅŸiklikleri için kanun tekliflerini hazırlar. 

TBMM’nin 29 Ekim 1923’teki oturumuna katılan üyelerin (158 üye)oy birliÄŸi ile Mustafa Kemal PaÅŸa, Türkiye Cumhuriyeti’nin CumhurbaÅŸkanlığı'na seçilmiÅŸtir.