BÖLGEDEN
HIDIRELLEZ BAYRAM BÜ?UN ŞENLİKLER YAPILACAK
Hıdırellez eğrisinden sakınmak için o sabah evin bahçesine bir ocak kabak dikilir. Buna Hıdirlez kabağı denir.
Her yıl mayıS ayının 6. günü yapılan Hıdırellez şenlikleri, yöremizde de bir bahar bayramı gibi yaşanır. O gün hava elverişliyse kırlarda ya da deniz kıyılannda günboyu eğlenilir. Hıdırellez günü kadın-erkek dernek yerlerine çıkarlar .Oralarda küçük çapta bir dernek düzeni kurarak eğlenirler. Hıdırellez, bir eğlence günü olmanın yanısıra pek çok inanışın da kaynağıdır. Bunlar;
-Hıdırellez günü hemen hemen herkes bir hıdırellez eğrisi korkusu yaşar. İnanışa göre o gün eğici, bükücü, kesici işler yapılırsa doğacak çocuklar, buzağılar, kuzular, oğlaklar da eğri büğrü doğarlar. Sakat doğumlar, Hıdırel1ez günü yapılan eğici, bükücü işlere bağlanır. Bunun için sandık, dolap, kapı açıp kapamak, çamaşır yıkamak, yufka açmak, demir tutmak, balık ayıklamak gibi işler çok sakıncalı sayılır .Özellikle gebe kadınlar bu tür uğraşlardan uzak dururlar.
-Hıdırellez eğrisinden sakınmak için o sabah evin bahçesine bir ocak kabak dikilir. Buna Hıdirlez kabağı denir. Kabağın tohumunu toprağa gömerken ''Bütün eğriler bu kabağın başına'' sözü üç kez yinelenir. Bu kabağın Hıdırellez günü yapılan tüm eğrilikleri kendinde toplayacağına inanılır. Nitekim Hıdırellez sabahı dikilen kabağın gerçekten eğri büğrü olduğu söylenir.
-Hıdırellez günü erken kalkıp yokuş çıkanlann ömrü uzar.
-Hıdırellez günü suya tuz atılırsa tüm eğrilikler tuz gibi erir.
-Hıdırellezde denize mektup atılırsa o mektup Allah'a gider. Allah günahları bağışlar, dilekleri gerçekleştirir, dertleri dindirir.
-Evi olmayanlar Hıdırellez sabahı erkenden kalkarak bahçelerinde küçük bir ev modeli yaparlar. Böylece gelecekte istedikleri gibi bir eve kavuşacaklanna inanırlar.
Trabzon yöresinde günümüze kadar süregelen canlı bir yaylacılık geleneği vardır. Bölgede hayvancılığa elverişli bol otlaklı birçok yaylanın bulunması buna olanak sağlar. İlkbaharda bazı yerlerde önce mezere denilen yerleşme birimlerine, sonra da yaylalara çıkılır. Yaylaya çıkışta ve sonradan yapılan bazı eğlence ve törenleri şu başlıklar altında toplayabiliriz : Yaylaya Çıkış, Yayla Ortası şenlik ve eğlenceleri, Haftacılar ve diğer yayla şenlikleri.
1.YAYLAYA ÇIKIŞ: Trabzon yöresinde Mayıs ayının ortasından itibaren her köy ve köyler grubunca tesbit edilen günlerde yaylalara çıkılır. Bazı yerlerde önce mezerelere çıkılır. Mezereler köyle yayla arasında kurulan, çayırı ve otlağı bulunan yerleşme birimleridir. Yayladan inerken de mezerelerde bir süre kalınır ve ondan sonra kışlak denilen köylere inilir.
Bugün yörede gördüğümüz araba yolları yapılmadan önce en uzak yaylalara bile yaya gidilirdi. Yaylası uzak olanlar bir veya birkaç gün önce, yaylası yakın olanlar ise yaylaya çıkış günü erkenden yola çıkar ve öğleye doğru yaylaya varırlardı. Yolda kalabalık gruplar halinde gidilirdi. Kadınlar, erkekler düğün - tören giysilerini giyer sığırlar, buzağılar purunçalar ve nazarlıklarla süslenir, boyunlarına çırnak ve kelek denilen çanlar takılır, neşe içinde yol alınırdı. Yaylaya girince sığırlar ve koyunlar YURT denilen otlaklara salınır, sonra da kemençe eşliğinde türküler söylenir ve horon oynanırdı. Yurt gününden önce yaylaya girmek yasaktır. Yayla bekçileri yaylaları bekler ve herkesin otlaklardan yurt gününden itibaren yararlanmasını sağlardı.
Maçkalı türkücü Haydar Eyüboğlu bir türküsünde yaylâya çıkışı şöyle anlatır:
"Bizim yayla yolları
Yaz gelende otlanır
Biribirini seven
Herşeyine katlanır
Koyini kuzisini
Çoban yolda haylayi
Peştemalli kızlari
Yaylaya mi yollayi
Mataraci Köyü'nde
Yaylaciler toplandi
Peştemalli kızlari
Yaylaya mi yollandi
Kuzilar bağıriyi
Çimaklari sesleyi
Mandagöz Yaylasi'nda
Yarim beni bekleyi
Mezereler yanyana
Dumanları türeyi
Ben gördüm nazli yari
Sığırlara gideyi
2.YAYLA ORTASI ŞENLİKLERİ: Trabzon'un Sürmene ve Çaykara, kısmen de Of kazalarında eski takvimle Tammuz (Çürük) ayının ortasına rastlayan günde başlayan eğlencelerdir. YAYLA ORTASI dendiği gibi ÇÜRÜK ORTASI da denir bu güne.(1)
Yayla ortası günü köylerden "Partiya" denilen kızlı erkekli gruplar yola çıkarlardı. Hem yayladakilerin bazı ihtiyaçlarını götürürler hem de yolda belirli seyir yerlerinde durur dinlenir ve eğlenirlerdi. Kemençe ve kaval eşliğinde türküler söylenir, atışmalar yapılırdı. Seyir denilen grup atışmaları üçerli gruplar arasında olurdu. Seyirciler hem yavaşça döner, hem de atışma türkülerini söylerlerdi. Bu gruplar çoğu kez üç kız, üç erkek olurdu. Bu eğlencelerde her köyün idarecisi vardı. Kızsız gruplara "Pernek" adı verilirdi. Onlar kızlarla horon edemezlerdi. Çaykara'nın Holo köyleri ve Sürmene köyleri en neşeli gruplar olurdu. Türkü söyleyen ve horon oynayan seyir yerlerine "Dörnek" denirdi. Uğranılan her yaylaya o yaylaya ait gruplar sapardı.
Bu yaylalar sırası ile şunlardır: İsmail Ağa, Mavroyas, Parma, Sultan Murat, Eğrisu, Vardar, Şeran, Sıçaoba, Boğazlı, Öküzlü, Akkakoyun, Yarimice yaylaları. Atışmalarda çoğu kez karşıdakilere çatılırdı.
Örneğin :
"Dörnek üstü bebelek
Müberek taşları var
Solkan kızlarının
Odundan baÅŸlari var"
Veya:
"................................
Her ne kadar güzel olsan
Adın yine çobandır"
gibi türküler söylenirdi. Bazı yayla ortası şenliklerine Doğu Karadeniz yöresinin en tanınmış Kemençecilo'inden ,Görele'nin Zuha Köyü'nden Piçoğlu Osman da katılırdı. Ayrıca sayısız mermi de atılırdı bu şenliklerde.
En son yaylaya da varınca gruplar tamamen kendi yaylalarına ayrılmış olurlardı. Bu eğlenceler yaylalarda bir hafta sürerdi. Sonra da aynı şekilde hep beraber köylere dönülürdü bir hafta sonra.
3.HAFTACILAR: Maçka'nın bazı köylerinde rastlanan "Haftacılar" geleneği Cuma günleri köylerden beraberce yaylalara gitme şeklinde başlardı.(2) Daha ziyade İşgenat, Şolma ve Hema gibi yakın yaylalara gidilirdi. Köyden çeşitli erzak götürülür, gruplar "Çatmalar" denilen yerde birleşir ve beraberce yaylalara varılırdı. Örneğin İşgenab Yaylası'na "Enba Boğazı" denilen yerden girilir, kadınlar yelpaze gibi evlerine dağılırken erkekler yaylanın ortasındaki düzlükte kemençe eşliğinde horon eder türküler söylerlerdi. Yaylada bir gün kaldıktan sonra gene beraberce köylere dönülürdü. Bu kez kadınların sepetlerinde yayladan aldıkları yağlar, minciler, telli peynirler vs. olurdu. Bu şekilde dört kez yaylaya çıkılırdı.
Dördüncü hafta "Dernek Haftası" olarak adlandırılır. Başka taraflardan örneğin Akçaabat ve Tonya'dan gelenler de olurdu ve gece geç vakitlere kadar eğlenilirdi. Ertesi gün hangi dernek denk gelirse, örneğin Honefter, Kadırga gibi ona beraberce gidilirdi.
Trabzon yöresinde yapılan daha birçok yayla şenlik ve eğlenceleri vardır. Örneğin Kadırga, Hıdır-Nebi, Sis Dağı şenlikleri gibi. Biz bu yazımızda, bugün artık terkedilen veya kısmen unutulanlar üzerinde durmak gözlemlerimizi ve elde edebildiğimiz bilgileri gelecek kuşaklara aktarmak istedik.
GÜMÜŞHANE YAYLA ŞENLİKLERİ TAKVİMİ
ADI YERÄ° TARÄ°HÄ°
Ayazma Şenlikleri Torul 20 Mayıs
Dörtkonak Köylü Yayla Şenlikleri Merkez Temmuz 2.Haftası
Kadırga Yayla Şenlikleri Torul Temmuz 3.Haftası
Kazıkbeli Yayla Şenlikleri Kürtün Haz.Tem.Ağus.Çarş.Günü
Güvendi Yayla Şenlikleri Kürtün Haz.Tem.Ağus.Çarş.Günü
Alacapazar Yayla Şenlikleri Kürtün Haz.Tem.Ağus.Çarş.Günü
Zigana Yayla Şenlikleri Torul Temmuz 2.Haftası
KuÅŸburnu Pesitl Turizm Festivali Merkez 28-30 AÄŸustos
Alitaşı Tuzlam Şenlikleri Torul Temmuz ayı ilk haftası
Karaca Mağarası Torul Yıl boyunca ziyarete açık
TRABZON YAYLA ÅžENLÄ°KLERÄ° TAKVÄ°MÄ°
ADI YERÄ° TARÄ°HÄ°
Hıdrellez Bahar Bayramı Şalpazarı - Acısu Mayıs ayının ilk Pazar Günü
Mesabet ÅženliÄŸi Mersin Beldesi Mesabet tepesi 21 Haziran
Sultan Murat Şehitleri Anma Günü Çaykara Sultan Murat Yaylası 23 Haziran
Harmantepe Şehitleri Anma Günü Köprübaş Harmantepe 29 Haziran
Aladurbiya Deniz Eğlen. Akçaabat 6 Temmuz
Soğuksu Şenlikleri Ocaklı K.Lişer Yaylası Maçka 7 Temmuz
Hırsafa Karadağ Şenlikleri Düzköy - Karadağ Temmuz'un 2.C.tesi ve Pazar Günü
Karadağ Yaylası Şenlikleri Vakfıbekir Karadağ Temmuz'un 2.C.tesi ve Pazar Günü
Hırdırnebi Şenliği Akçaabat - Hırdırnebi Obası 20 Temmuz
Kadırga Yaylası Şenliği Vakfıbekir - Şalpazarı Sınırında Kadırga Yaylası Temmuz ayının 3. Cuma günü
Alaca Yaylası Şenliği Şalpazarı Yaylası Temmuz ayının 3. Pazar günü
Sis Dağı Şenlikleri Beşikdüzü - Şalpazarı Sınırında Sis Dağı Temmuz'un 4. Cumartesi günü
Kaldırım Yaylası Çarşıbaşı Temmuz Ayı 4. C.tesi ve Pazar G.
Sanasitka Şenliği Maçka Orman Üstü Köyü Temmuzun 3. Haftası
Kuşmer Yaylası Şenliği Çaykara - Kuşmer Yaylası 30 Temmuz
Sürmene Kültür ve Turz. Şen. Sürmene 31 Temmuz
Ağa Konağı Şenliği Üzümözü Köyü - Şalpazarı Ağustos Ayının İlk Pazar günü
Yayla Ortası Şenliği Çaykara 20 Ağustos
Karadağ Serda Şenliği Düzköy - Karadağ Yaylası Serda Mevkii Eylül 1.Haftası
Honefter Şenliği Düzköy - Honefter Yaylası 20 Ağustos
Yeşilyurt - Yılantaş Kültür ve Sanat Et.Festivali Yeşilyurt - Araklı 25 Ağustos - 1 Eylül
Çoban Derneği Şenliği Alazlı Yaylası - Düzköy 27 Ağustos
İzmiş Şenliği Tonya - Beşikdüzü ve Şalpazarı'nın birleştiği nokta Ağustos ayının son Pazar günü
Sivri Şenliği Vakfıbekir - Tonya Sınırlarının Birleştiği Sivri Tepesinde 4 Eylül
Kadıralak Yayla Şenliği Tonya Eylül 1.Haftası
Karaabdal Halk Şenliği Işıklar / AKÇAABAT Kayabaşı Yaylası Ağustos ayının 2. Pazar günü
ARTVÄ°N YAYLA ÅžENLÄ°KLERÄ° TAKVÄ°MÄ°
ADI YERÄ° TARÄ°HÄ°
Murgul Boğa Güreşleri Murgul 2 Mayıs
Artvin Kafkasör Kültür ve Sanat Festivali Merkez 17-20 Haziran
Aydın Köyü Yayla Şenliği Ardanuç 3-4 Temmuz
Arhavi Kültür ve Sanat Festivali Arhavi 10-11 Temmuz
Ardanuç Karakucak Güreşleri Ardanuç 24-26 Temmuz
ÅžavÅŸat Sahara Åženlikleri ÅžavÅŸat 1-2 AÄŸustos
Salikvan Yayla Åženlikleri Arhavi 5-9 AÄŸustos
Y.Eli Gele. Karakucak Güreş. Yusufeli 30-31 Ekim
Henüz yorum yapılmamış.