Rize?nin yakın tarihinin canlı tanıkları

Follow @dusuncemektebi2

Sadettin Türüt ve Murat Arayıcı

Fatih Sultan Kar

 

 Kapıdan içeri girer girmez, büyüleniyorum. Karşımda Hasan Tuncer Türüt AÄŸabeyim var. Kendisi ile Rize?nin yakın tarihinde yaÅŸanan bir çok geliÅŸmenin tanığı olan ve Tek Partili dönemde Rize?ye gelen ülkemizin renkli siyasetçilerini ağırlayan babası Sadettin Türüt?ü konuÅŸuyoruz.

 

CHP ve Rize Halkevi Eski Başkanı : Sadettin Türüt

1900 yılında Rize Merkez Çarşı Mahallesi?nde doÄŸdu. Hasan Sabri Efendi?nin oÄŸludur. Bir erkek, üç kız kardeÅŸi vardır. Ä°lk mektebi Rüştiyeyi ve idadiyi Rize?de okudu. EÄŸitim gördüğü yıllarda Rize Ä°dadi?si yer sorunu yaşıyordu. Bir süre bu okul Türüdizade Hasan Sabri Efendi?nin evinde eÄŸitim verdi. AskerliÄŸi ülkemizin iÅŸgali dönemine rastlamaktadır. AskerliÄŸi Rize de yapmıştır. 

 

Kurtuluşa gönül verdi

Gönüllü olarak kurtuluÅŸ savaşına katılmıştır. Binbaşı Kalkavanzade Kahraman Bey?in yanında yer aldı. Ä°stiklal madalyası sahibidir. Rize idman Yurdunun kuruluÅŸunda büyük katkıları oldu. Ayrıca Rize?nin ve Rize Ä°dman Yurdu futbol takımının ilk futbolcularındandır. KuruluÅŸunu yaptığı Rize idman yurdu takımının formalarını evde yıkatırdı. Rize de ilk bando takımının kuruluÅŸunu gerçekleÅŸtirdi.  ( Vali HürÅŸit Akkaya dönemi ). KardeÅŸi Seyfullah bey ile birlikte Karsta maÄŸaza açtı. 1933 yılına kadar orada kaldı. TopçuoÄŸlu Mustafa bey ile birlikte mütahitliÄŸe baÅŸladı. Mustafa Bey?in vefatı ile birlikte (1944) Mustafa KuveloÄŸlu ile ortak çalışmaya devam etti. O zaman ki adıyla doÄŸu yolları, ÅŸimdi ki adıyla Türkiye kara yolları üzerinde çalışmalar yaptı. Yapımı gerçekleÅŸtirilen Of, Eskipazar, Ä°yidere, Çayeli, ArdeÅŸen ve Pazar?da  çelik konstrüksiyon grup kampüsleri yaptı. Bu iÅŸler o zaman ki imkanlara görev dev iÅŸlerdi.  Erzurum Grup Ä°nÅŸaatı, Ä°stanbul Ãœniversitesi , Trabzon Lisesi yapımında mütahit olarak görev yaptı. 1944 yılında CHP Rize Ä°l BaÅŸkanlığı ve Rize Halkevi BaÅŸkanlığı görevine getirildi. 1950 yılına kadar bu görevde kaldı.

 

Türk siyasetinin renkli isimlerini evinde ağırladı

Türk Siyasetinin renkli isimleri BaÅŸta Ä°smet Ä°nönü, Kasım Gülek olmak üzere Rize ziyaretlerinde Saadettin Türüt?ün evinde misafir olurlardı. (Åževket Çulha ) Trabzon Ä°dman Ocağı ile Rize?ye gelince hasta olduÄŸu bir ay süre ile Saaddettin Türüt ün evinde kaldı.  1946 yılında ilk sesli sinemayı Rize?ye getirdi. DP iktidara gelince devlet ihalelerine girmedi. Özel iÅŸler yaptı. 15 Aralık 1968 de vefat etti. Ä°ki kızı ve iki oÄŸlu vardır.

 

Bu güzel bilgiler ve doyumsuz sohbeti için değerli ağabeyim Hasan Tuncer Türüt?e teşekkür ediyorum.

Rize?nin ilk eczanesi Şevkat Eczanesi, İlk eczacısı Murat Arayıcı

Sadettin Türüt gibi ilimiz yakın tarihinde büyük katkıları dokunan bir isimde Murat Arayıcı?dır. Günümüzde sayısız eczanenin faaliyet gösterdi Rize?de ilk eczane 1930 yılında Eczacı Murat Arayıcı tarafından hizmete açılmıştır.

 

Hem eczacı, hem öğretmen

Murat Arayıcı 1916 yılında Rize Çarşı mahallesinde doÄŸdu. Ä°lkokulu Rize'de okudu. Tahsilini Ä°stanbul'da devam ettirerek Tıp Fakültesinin Eczacılık Bölümünden mezun oldu. Rize'de ilk eczane­yi açarak hizmete baÅŸladı. Eczacılığının yanında kültürel birikimlerini gençlerle, insanlarla paylaşırdı

1931-1938 yılları arasında Rize Ortaokulunda sosyal bilgiler öğ­retmeni olarak Rize'ye hizmet verir. Bugün orta yaşın üzerindeki pek çok Rizeli öğrencisidir.

Tek partili Devirde yıllarca Parti BaÅŸkanı Halkevi BaÅŸkanı ola­rak görev yapan Murat Arayıcı Rize?de spor kulüplerinden Halkevispor ve Åžarspor?un kurucu­larındandır. Halkevinin altındaki spor Kulübü?nün  ve  faaliyetlerinin ön­cüsü olmuÅŸtur

 

Rize Belediyesi?nin temizlik filosunu ve itfaiyesini kurdu

Cumhuriyet dönemi Rize Belediyesi?nin ilk Belediye başkanı Hakkı Mataracı?nın

(1923-1936) yardımcılığını yapar. Onun giriÅŸimleri ile belediyede temizlik filosu ve itfaiye kurulur. O güne deÄŸin, Rize'nin tek çöpçüsü vardır. Kar yağışın elinde kürek faraÅŸ, sırtında bir sepet çöpü toplayıp sırtına atar yarısı yere yarısı sepete düşerdi. Ä°lk etapta bir atlı çöp arabası alınmasını saÄŸladı. Ardından temizlik ekibini ve Rize'de ilk itfaiye teÅŸki­latını kurdu.

 

Rize Devlet Hastanesi Yaptırma ve Yaşatma Derneği Başkanlığı yaptı

Rize Devlet Hastanesi?nin yapımı için dernek kurduk. Hastanenin yapımı için büyük emek saffetti. Hastanenin temel atma törenin de dönemin Rize Milletvekili

İzzet Akçal ilk harcı kendisine attırarak bir nevi kendisine teşekkür ederek onurlandırdı. Rize Devlet Hastanesi Dernek Başkanlığı?nı daha sonra Bahattin Coşkun?a devretti.

 

Güzellikleri ile gönüllerde yaşıyor

Rize'ye 1930-1950 yılları arasında Sosyal ve Kültürel sahalarda hiz­met veren Arayıcı, 1960 yılında Eczanesini kızı UÄŸur Kaya'ya devre­derek Ä°stanbul Fatih'teki apartmanına çekilmiÅŸ, yazları Rize'ye kışları da Ä°stanbul'da hayatını geçirmiÅŸtir. Ä°ki kızı bir oÄŸlu bulunan Murat Arayıcı, 19 Åžubat 1988 tarihinde vefat etmiÅŸtir. Murat Arayıcı'nın iki kızı ve makine mühendisi olan bir oÄŸlu vardır

 

Fotoğraf ve belgeler Fatih Sultan Kar ve Hasan Tuncer Türüt Arşivinden alınmıştır. Katkılarından dolayı Hasan Tuncer Türüt?e teşekkürler.

 

FOTO?RAF ALTI YAZILARI

 

 

Güzel insan Hasan Tuncer Türüt evini yüreğini bize açtı. Doyumsuz bir tarihi sohbet ettik

 

Sadettin Türüt, Hulusi Tatoğlu ve Mehmet Mataracı 1948

 

Mehmet Mataracı, CHP?den istifa ettiğini bir dilekçe ile CHP Rize il Başkanı Sadettin Türüt?e bildiriyordu

 

Sadettin Türüt , Ä°smet Ä°nönü?ü evinde ağırları, Rize?nin renkli isimleri bir araya geldi. Ayaktakiler : 1.Mehmet Mataracı ( Masanın üstünde oturan ), 2. Cahit Zamangil, 3. Cemal ReÅŸit, 4.Fuat Sirmen, 5????.., 6.Mehmet Ali Mataracı, 7. Murat Arayıcı, 8???, 9.Zekerya Zihni MahmutoÄŸlu, 10. Mehmet Ali Güven, 11. Ruhi Kumbasar, 12. SaÄŸlık Bakanı Kemal Beyazıt. Oturanlar : 13.Kemal Akmehmet, 14. Åžaban Akmehmet, 15??.., 16. Sadettin Türüt, 17. Murat Oktay, 18.Hasan Tuncer Türüt,  19. Ä°smet Ä°nönü, 20. AÅŸcı Kair Usta, 21. Ordu Milletvekili Ata TopaloÄŸlu,22??.

 

Ä°ÅŸte Rize?nin ilk eczanesi

1930 yılında Eczacı Murat Arayıcı tarafından hizmete açılan Rize?nin ilk eczanesi

 

Murat Arayıcı, Atatürk'ü Trabzon'da karşıladı.  (FotoÄŸrafta Murat Arayıcı Ata­türk'ün elini sıkıyor) .Rize?den arkadaÅŸları ile birlikte SoÄŸuksuda Atatürk onuruna bir yemek ver­di. Rize Valisi Ahmet Cevdet Bey'de kendilerine eÅŸlik etti.

Murat Arayıcı?ya Trabzon Hastanesi tarafından verilen takdir belgesi